Podcast: Είμαι γυναίκα, γι’ αυτό με σκοτώνεις, Τζένη Κριθαρά

Είμαι γυναίκα, γι’ αυτό με σκοτώνεις
Έρευνα και μαρτυρίες για τη γυναικοκτονία και την έμφυλη βίας
Τζένη Κριθαρά

Εκδόσεις ΚΨΜ



Ακούστε το podcast εδώ





Οι δολοφόνοι έχουν τα κλειδιά του σπιτιού μας
Εγώ αδερφή μου σε πιστεύω 

Ούτε μία λιγότερη

Αυτά είναι μερικά από τα συνθήματα που ακούγονται στους δρόμους, στις πορείες, για την έμφυλη βία, τη γυναικοκτονία, την υπεράσπιση των γυναικών.

Τα τελευταία χρόνια ορολογίες όπως, η  εμφυλη βια, η γυναικοκτονια, η πατριαρχία, ξεχύθηκαν στο ευρύ κοινό μέσα από τη σκληρότητα της καθημερινότητας.  

Λέξεις και καταστάσεις που πολλοί τώρα αρχίζουν να μαθαίνουν, ή  για να είμαι ακριβής, τώρα μπορούν να ονοματίσουν και να ερμηνεύσουν παρόμοιες εμπειρίες τους.

  Σήμερα θα μιλήσουμε για το βιβλίο της Τζένης Κριθαρά, Είμαι γυναίκα γι' αυτό με σκοτώνεις.  Έρευνα και μαρτυρίες για την γυναικοκτονία και την έμφυλη βία, από τις εκδόσεις ΚΨΜ.

Η Τζένη Κριθαρά μας εξηγεί απλά, κατανοητά και εμπειριστατωμένα το τι είναι η ενδοοικογενειακή βία, η γυναικοκτονια, η σεξουαλική βία, με όλα τα παρακλάδια της, η σωματεμπορία, οι ακρωτηριασμοί γυναικείων γεννητικών οργάνων, οι παιδικοί γάμοι, η πρόσφατη προσθήκη στη λίστα του ΟΗΕ με τις τις μορφές που μπορεί να λάβει η έμφυλη βία, την διαδικτυακή ή ψηφιακή βία.

 Μας παραθέτει στοιχεία του ΟΗΕ για την έμφυλη βία, δίνοντας μας να καταλάβουμε την έκταση του όλου θέματος, στοιχεία πριν την πανδημία του κορονοϊού.  Με τον εγκλεισμό της πανδημίας, την απομόνωση και την παραμονή στον ίδιο χώρο με τον κακοποιητή για μέρες, παρατηρήθηκε αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας και για αυτό σε πολλές χώρες ενισχύθηκαν οι υπηρεσίες που απευθύνονταν σε επιζώσες βίας.

 Στην συνέχεια η συγγραφέας μας περιγράφει την κατάσταση που επικρατεί σε Αργεντινή και Τουρκία, τις γυναίκες που έχουν χαθεί ή έχουν κακοποιηθεί εκεί. Για τους αγώνες  που δίνουν γυναίκες και άντρες για τα δικαιώματα και την προστασία των γυναικών.

 Στην Ελλάδα έχουμε αργήσει σε πολλά επίπεδα στον τομέα αυτό. Όπως αναφέρει η συγγραφέας, η πρώτη έκθεση για τη βία κατά των γυναικών ολοκληρώθηκε από την αρμόδια Γενική Γραμματεία οικογενειακής πολιτικής και ισότητας των δύο φύλων μόλις το 2020. Μία έκθεση αφιερωμένη στην Ελένη Τοπαλούδη.

 Στο βιβλίο, εκτός των άλλων, το κεφάλαιο που με έκανε να σταθώ λίγο παραπάνω, είναι αυτό της τοξικής αρρενωπότητας και του εσωτερικευμένου μισογυνισμού, ιδίως ο εσωτερικευμενος μισογυνισμός. Και αυτό γιατί είναι μία κατάσταση που τη ζούμε καθημερινά και δεν το θεωρούμε κάτι το σημαντικό. Κι όμως είναι. Για να σας δώσω ακριβώς το νόημα των δύο αυτών καταστάσεων θα σας παραθέσω δύο αποσπάσματα από το βιβλίο της συγγραφέως.

Τοξική αρρενωπότητα vs Εσωτερικευμένος μισογυνισμός

 Άμεσα σχετιζόμενη με τις απόρροιες της πατριαρχίας είναι τοξική αρρενωπότητα, η οποία αποτελεί απότοκο της ανατροφής των αγοριών με τον τρόπο που περιγράφηκε παραπάνω. Από εποχή σε εποχή και από κοινωνία σε κοινωνία τα χαρακτηριστικά που προσλαμβάνει η τοξική αρρενωπότητα διαφέρουν. Σε κάθε περίπτωση, όμως, υπάρχουν κοινωνικά κατασκευασμένα καλούπια στα οποία καλούνται οι άντρες να χωρέσουν. Σε μία απόπειρα ορισμού του φαινομένου, ο Αμερικανικός Ψυχολογικός Σύλλογος κάνει λόγο για Ιδεολογία της Αρρενωπότητας, βάσει της οποίας η κοινωνία αναμένει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των ανδρών, όπως η πυγμή, η επιθετικότητα, η κατάκτηση στόχων και απόρριψη οποιουδήποτε συναισθηματισμού. Αυτού του είδους η ανατροφή και οι κοινωνικές προσδοκίες έχουν ως αποτέλεσμα τη διαιώνιση των πατριαρχικών στερεοτύπων που καταπιέζουν τις γυναίκες και οδηγούν τους άντρες σε κακοποιητικες συμπεριφορές.

Όσον αφορά τώρα τον εσωτερικευμενο μισογυνισμό, πρόκειται για την πεποίθηση μερίδας των γυναικών πως όλες οι γυναίκες οφείλουν να συμπεριφέρονται σύμφωνα με τα πρότυπα που προωθεί η κοινωνία για αυτές διότι, σε αντίθετη περίπτωση, θα δεχτούν δικαίως στην κατάκριση αντρών και γυναικών. Και σε αυτή την περίπτωση, το πρόβλημα ξεκινάει από την ανατροφή και τις κοινωνικές προσδοκίες, που για τις γυναίκες είναι ακόμα πιο υψηλές. Είναι όμως και ένα νόμισμα με δύο όψεις. Εσωτερικευμένος μισογυνισμός είναι όταν μία γυναίκα κατακρίνει μία άλλη επειδή φοράει πολύ κοντή φούστα ή το ρούχο τους έχει πολύ βαθύ ντεκολτέ και αυτό "δεν είναι πρέπον".  Εσωτερικευμενος μισογυνισμός είναι και όταν μία γυναίκα κατακρίνει μία άλλη επειδή ντύνεται συντηρητικά ή δεν περιποιείται την εμφάνισή της όσο θα ήθελαν οι άλλοι. Εσωτερικευμενος μισογυνισμός είναι όταν οι γυναίκες που εργάζονται σε ένα γραφείο κατακρίνουν την όμορφη συναδέλφό τους που πήρε προαγωγή, θεωρώντας πως δεν πήρε τη θέση με την αξία της, αλλά εσωτερικευμενος μισογυνισμός είναι και όταν κατακρίνουν τη διευθύντριά τους ως "στρίγγλα",  επειδή συμπεριφέρεται ακριβώς όπως ο άντρας προκάτοχός της.

 Το αποκορύφωμα του εσωτερικευμένου μισογυνισμού έρχεται όταν γυναίκες  φτάνουν στο σημείο να ρωτούν άλλες γυναίκες τι φορούσαν όταν τις βίασαν ή όταν δικαιολογούν τον ζηλιάρη σύζυγο για τη γυναικοκτονία της συντρόφου του.

Βία δεν είναι μόνο η χειροδικία ή ο βιασμός. Βία είναι και η κακοποίηση του χαρακτήρα και της ψυχής του άλλου ατόμου. Ψυχολογική βία που σε οδηγεί στο δρόμο της πλήρης υποτίμησης, της απώλειας της εμπιστοσύνης προς τον ίδιο σου τον εαυτό, του φόβου που συνθλίβει το άτομο, η καλλιέργεια του αισθήματος ότι το θύμα είναι υπεύθυνο για όλες οι συμπεριφορές του κακοποιητή όλων των μορφών.

 Με το βιβλίο της Τζένης Κριθαρά κλείνω τη σεζόν αλλά και την παρουσίαση τριών βιβλίων που αφορούν τη γυναίκα, την έμφυλη βία, τη γυναικοκτονία.

Πριν μιλήσω για το βιβλίο της Μαρίας Λούκα, Μία γυναίκα απολογείται, είχαν προηγηθεί  βιασμοί και γυναικοκτονιες. Στις λίγες μέρες που μεσολάβησαν μέχρι να μιλήσω για το βιβλίο της Αγγελικής Σπανού, Η καλύτερη μου φίλη, καταγράφηκαν 3 γυναικοκτονιες και ο βιασμός μιας ανήλικης από τον προπονητή της. Τώρα που γράφω για την Τζένη Κριθαρά, διαβάζω για την 16χρονη που για πολλοστή φορά κακοποιήθηκε από το σύντροφό της, αλλά δεν είχε τη δύναμη να απομακρυνθεί, μέχρι που η μητέρα της ανέλαβε δράση.

 Ο ρόλος της γυναίκας στην κοινωνία πασχει δικαιωμάτων. Ποτέ και τίποτα δεν θα είναι αρκετό, εργαζόμενη, μητέρα, σύζυγος. Ένας μόνιμος αγώνας ισότητας απέναντι στους άντρες. Να παλεύει με τα στερεότυπα και την διεκδίκηση των δικαιωμάτων της.

 Έχουμε χάσει πολλές γυναίκες και ακόμα περισσότερες προσπαθούν να μαζέψουν τα κομμάτια τους.  Στο τέλος του βιβλίου η συγγραφέας καταγράφει τις πραγματικές ιστορίες δέκα γυναικών. Συγκλονιστικές ιστορίες που θα μπορούσαν να είναι δικές μας. Η κοινωνία μας οφείλει να αλλάξει, η νομοθεσία οφείλει να προσαρμοστεί, να προστατεύσει τους πολίτες της, οι γυναίκες οφείλουμε να υποστηρίζουμε η μία την άλλη, οφείλουμε να προστατεύουμε μία την άλλη, οφείλουμε να μιλάμε να ακούμε και να διεκδικούμε.

Κατερίνα Σαμψώνα