Η Λογοτεχνία Στην Αίγυπτο

Της Κατερίνας Σαμψώνα

Λογοτεχνία στην Αίγυπτο λοιπόν, πρώτη φορά που διάβασα Αιγυπτιακή λογοτεχνία ήταν το 2001 , δέκα χρόνια πριν και ήταν το Αδίσταχτος Έρωτας του Ναγκίμπ Μαχφουζ. Μέχρι εκείνη την στιγμή είχα άγνοια για την λογοτεχνία από εκείνη τη  μεριά του κόσμου που δεν απέχει και πολύ από εμάς. Το ΄΄ Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας  ΄΄ που έγραψε τότε στο εξώφυλλο ήταν η βασική αιτία που το πήρα και δεν απογοητεύτηκα. Ταξιδεύεις και εντυπωσιάζεσαι από τις νοοτροπίες και τις ευαισθησίες τους. Και δεν μπορώ να μην ξεκινήσω με τον Ναγκίμπ Μαχφουζ


ΝΑΓΚΙΜΠ ΜΑΧΦΟΥΖ

Ο Ναγκίμπ Μαχφούζ γεννήθηκε το Δεκέμβριο του 1911 στη συνοικία αλ-Γκαμαλίγια, στην καρδιά της παλιάς πόλης του Καΐρου. Γιος δημoσίου υπαλλήλου που ασχολούνταν παράλληλα με το εμπόριο, εισήχθη στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου, και στη συνέχεια -μετά την αποφοίτησή του το 1934- εργάστηκε στο υπουργείο Ισλαμικών Υποθέσεων. Λίγα χρόνια αργότερα ανέλαβε καθήκοντα διευθυντή του Κρατικού Οργανισμού Κινηματογραφίας του υπουργείου Πολιτισμού της Αιγύπτου, ενώ παράλληλα ξεκίνησε να αρθρογραφεί. Έως το 1944 είχε κιόλας γράψει τρία βιβλία, με σημαντικότερο το «Η Πάλη των Θηβών», που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1944.

Τη διετία 1956 - 57 κυκλοφόρησε το σημαντικότερο έργο του, την «Τριλογία του Καΐρου», αλλά ιδιαίτερα γνωστός έγινε το 1967 με τη δημοσίευση σε συνέχειες του μυθιστορήματός του «Τα Παιδιά του Γκεμπελάουι» στην εφημερίδα Αλ-Αχράμ. Η κυκλοφορία του βιβλίου αυτού, λόγω της «ανορθόδοξης» ματιάς του σε θρησκευτικά ζητήματα, απαγορεύτηκε σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο, με εξαίρεση το Λίβανο. Χαρακτηρισμένος στη Δύση ως «ο Ντίκενς των καφενείων του Καΐρου» ή «ο Μπαλζάκ της Αιγύπτου», ο Μαχφούζ έγραψε δεκάδες μυθιστορήματα, συλλογές μικρών διηγημάτων και αμέτρητα άρθρα σε εφημερίδες.

Το 1988 η Σουηδική Ακαδημία Επιστημών τον βράβευσε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ο ίδιος δεν παρέστη στην απονομή -καθώς δεν ταξιδεύει στο εξωτερικό- αντιπροσωπευόμενος από τις δύο κόρες του. Έξι χρόνια αργότερα, το 1994, δέχτηκε δολοφονική επίθεση με μαχαίρι από φανατικούς ισλαμιστές, οι οποίοι θεώρησαν το έργο του βλάσφημο για τον Προφήτη.

Από την επίθεση ο Μαχφούζ επέζησε, έχοντας όμως υποστεί ανεπανόρθωτες βλάβες στην όραση, την ακοή και τα νεύρα του δεξιού του χεριού. Έκτοτε η κατάσταση της υγείας του επιδεινώθηκε αρκετά και ο ίδιος δεν έγραφε  πλέον παρά μικρά άρθρα στην εφημερίδα Αλ-Αχράμ.

Το Σοκάκι Της Αμαρτίας

«Ο άνθρωπος ονομάστηκε άνθρωπος γιατί ξεχνάει και η καρδιά, καρδιά γιατί αλλάζει». Η Χαμίντα είναι μια πανέμορφη νεαρή κοπέλα που ζει στο σοκάκι Μιντάκ. Όλοι στη γειτονιά τη βλέπουν και την καμαρώνουν, αυτή όμως έχει το μυαλό της αλλού. Θέλει να ξεφύγει από τη φτώχεια και να γίνει κυρία του καλού κόσμου. Γνωρίζει τον τίμιο Αμπάς που είναι κρυφά ερωτευμένος μαζί της και σκέφτεται να τον παντρευτεί. Κάποια μέρα, συναντά τον Ιμπραχίμ, ένα γοητευτικό παλιάνθρωπο που θα τη συγκινήσει και θα της δείξει το δρόμο για να αποκτήσει πλούτη. Η πραγματικότητα όμως κάθε άλλο παρά ρόδινη είναι και οι συνέπειες των επιλογών της ορθώνονται μπροστά της. Ο Μαχφούζ προσεγγίζει για άλλη μια φορά ένα ανθρώπινο θέμα με τον δικό του χαρακτηριστικό τρόπο. Μέσα από ένα ταπεινό σοκάκι του Καΐρου, ο επιδέξιος αυτός τεχνίτης του λόγου συνθέτει ένα μωσαϊκό χαρακτήρων, από τον πιστό στο Θεό Σάιεντ και τον αγνό και αφελή Αμπάς, μέχρι τον απατεώνα Ζέιτα και την περήφανη και ματαιόδοξη Χαμίντα. Άλλο ένα αριστούργημα του Μαχφούζ!

ΣΟΥΕΙΦ ΑΧΝΤΑΦ

Γεννήθηκε στην Αίγυπτο το 1950. Σε ηλικία 4 ετών εγκαταστάθηκε στην Αγγλία όπου έζησε για άλλα 4 χρόνια, ενώ η μητέρα της σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Το 1958 επέστρεψε στην Αίγυπτο και έμεινε εκεί μέχρι το 1973 που αποφάσισε να πάει στην Αγγλία Για σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ. Η Αντχαφ Σουίφ θεωρείται μία από τις αυθεντικότερες αιγυπτιακές φωνές και είναι ιδιαίτερα αγαπητή στο αναγνωστικό κοινό της δύσης. Κυριότερα έργα της είναι: Aisha (1983), In the eye of the sun (Bloomsbury, 1992), Sand piper (Bloomsbury, 1996), κ.α. Είναι υποψήφια για το Βραβείο Booker 1999 με τη νουβέλα The Map of Love. Είναι παντρεμένη με τον ποιητή και συγγραφέα Ιαν Χάμιλτον και έχει δύο παιδιά
Ο Χάρτης Της Αγάπης

Η Ιζαμπέλ, μια Αμερικανίδα δημοσιογράφος, ερωτεύεται παράφορα τον Ομάρ, έναν Αιγύπτιο μουσικό. Λίγο πριν φύγει για το Κάιρο, ανακαλύπτει ένα σεντούκι με τα ημερολόγια της προγιαγιάς της. Το παίρνει και το εμπιστεύεται στην αδερφή του Ομάρ, την Αμάλ. Εκείνη συγκλονίζεται διαβάζοντας για τη νεαρή χήρα Αγγλίδα που, ψηφώντας τις προκαταλήψεις, παντρεύεται το 1901 τον Σαρίφ, ένα διάσημο δικηγόρο, μακρινό θείο του Ομάρ και της Αμάλ. Η Αμάλ και η Ιζαμπέλ θα ανακαλύψουν τα μυστικά και τις ρίζες που ενώνουν τις δύο οικογένειες. Ένα μυθιστόρημα με ιστορικές αναφορές αλλά και ένα έπος αγάπης και άσβεστου πάθους.

ΕΝΤΟΥΑΡΝΤ ΑΛΧΑΡΑΤ

Ο Έντουαρντ Αλχαράτ γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 1926. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αλεξάνδρειας. Ανέπτυξε αντιιμπεριαλιστική δράση και φυλακίστηκε από το 1948 έως το 1950. Κορυφαίος αιγύπτιος συγγραφέας, ποιητής και κριτικός έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία, μεταξύ των οποίων: το βραβείο Καβάφη (1996) και το μετάλλιο Ναγκίμπ Μαχφούζ για τη λογοτεχνία (1999). Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.



Αλεξάνδρεια , Η Πόλη Του Σαφράν

Το βιβλίο "Αλεξάνδρεια, η πόλη του σαφράν" είναι ένα κομψοτέχνημα γραφής, ένα έργο μαγικού ρεαλισμού. Ζωντανεύει μια Αλεξάνδρεια που μπορείς να τη νιώσεις, να την αγγίξεις, να τη μυρίσεις, να τη δεις. Ο Μιχαήλ, μέλος μιας οικογένειας Κοπτών, μεγαλώνει στη διάρκεια της δεκαετίας του 1930 και μέσα από το καλειδοσκόπιο των αναμνήσεών του μας δίνει τη δυνατότητα να διαβάσουμε στην κυριολεξία μια πόλη, μια εποχή, σαν να ήμασταν οι ίδιοι παρόντες.


ΓΙΟΥΣΟΥΦ ΙΝΤΡΙΣ

 Είναι μια από τις μεγαλύτερες μορφές της λογοτεχνίας του 20ού αιώνα. Ο Ταφίκ αλ-Χακίμ τον έχει χαρακτηρίσει ως «τον ανακαινιστή και την ιδιοφυία του διηγήματος». Γεννήθηκε το 1927, αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή το 1951 και άσκησε το επάγγελμα του γιατρού για αρκετά χρόνια. Η πρώτη του συλλογή διηγημάτων εκδόθηκε το 1956. Το 1960 άφησε την ιατρική για να γίνει συντάκτης σε μια καθημερινή εφημερίδα στο Κάιρο και συνέχισε να γράφει και να εκδίδει έργα του μέχρι το θάνατό του, το 1992. Ο Ιντρίς ήταν μαθητής του μεγάλου Άραβα νομπελίστα Ναγκίμπ Μαχφούζ και ακολούθησε πιστά τα χνάρια του δασκάλου του. Το 1997 τιμήθηκε με το Μετάλλιο Ναγκίμπ Μαχφούζ για τη Λογοτεχνία.


 Έρωτας Στις Στάχτες Του Καιρου


Ο Χάμζα είναι ένας νέος, ονειροπόλος και ιδεολόγος πατριώτης που ονειρεύεται να δει τη χώρα του ελεύθερη και ανεξάρτητη. Η όμορφη Φαουζία θαμπώνεται από τη θέρμη και το όραμά του και τάσσεται στο πλευρό του αποφασισμένη να τον βοηθήσει στο σκοπό του. Αναπόφευκτα, οι δύο νέοι θα ερωτευτούν. Όταν ο Χάμζα θα βρεθεί να καταδιώκεται και αναγκάζεται να κρυφτεί για λίγο, η Φαουζία θα γίνει ο συνδετικός του κρίκος με τον έξω κόσμο και η μοναδική του παρηγοριά. Ο κίνδυνος θα τους φέρει ακόμη πιο κοντά και ο έρωτάς τους θα δυναμώσει μέσα στη φωτιά του αγώνα τους. Δυναμικός και ευαίσθητος, ο Γιουσούφ Ιντρίς καταφέρνει, χωρίς φανταχτερά λόγια, να μετατρέψει την περιπέτεια ενός ερωτευμένου ζευγαριού σε ένα θερμόμετρο αισθημάτων και συμπεριφοράς και να καταδείξει τη σημασία του αγώνα του ανθρώπου για την ελευθερία.

ΑΛΑΑ ΑΛ-ΑΣΟΥΑΝΙ

Ο Αλάα Αλ-Ασουάνι γεννήθηκε το 1957 στην Αίγυπτο. Σπούδασε οδοντιατρική στο Πανεπιστήμιο του Καΐρου και στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις στο Σικάγο. Το πρώτο του οδοντιατρείο ήταν στο Μέγαρο Γιακουμπιάν. Γράφει σε αιγυπτιακές εφημερίδες για λογοτεχνία, πολιτική και κοινωνικά θέματα. Το δεύτερο μυθιστόρημά του "Το Μέγαρο Γιακουμπιάν" έχει μεταφραστεί σε εννέα γλώσσες και έχει μεταφερθεί με μεγάλη επιτυχία στον κινηματογράφο από τον Marwan Hamed. Το επόμενο μυθιστόρημά του, "Σικάγο" (2006), συνάντησε επίσης θετική υποδοχή από την κριτική και το κοινό.

Το Μέγαρο Γιακουμπιάν

Στο Μέγαρο Γιακουμπιάν, μια πολυκατοικία που χτίστηκε πριν από εβδομήντα χρόνια στο Κάιρο, ζουν και εργάζονται άνθρωποι διαφόρων κοινωνικών τάξεων που συνιστούν μια πιστή μικρογραφία της σύγχρονης αιγυπτιακής κοινωνίας (στα ελληνικά γράμματα, ανάλογο θέμα πραγματεύεται ο Μ. Καραγάτσης στο "10"). Ο συγγραφέας, συνεχίζοντας την παράδοση του Ναγκίμπ Μαχφούζ, παρατηρεί τους ήρωές του, τους ενοίκους της πολυκατοικίας, πλούσιους και φτωχούς, καλούς και κακούς, χωρίς να τους κρίνει, με τρυφερή και στοργική ματιά, με πόνο και κατανόηση. Ζούμε τις ελπίδες και την εξέγερση του Τάχα, νεαρού ισλαμιστή που ονειρεύεται να γίνει αστυνομικός, την πίκρα και την απογοήτευση του Χατιμ, ομοφυλόφιλου διανοούμενου μέσα σε μια κοινωνία που του επιτρέπει την ηδονή, όχι όμως και την αγάπη, τη νοσταλγία ενός λαμπρού παραλθόντος του ξεπεσμένου πια αριστοκράτη Ζάκι, τα παραστρατήματα της φτωχής και όμορφης Μπουσάινα.
Οι χαρακτήρες, που διαγράφονται εξαιρετικά, εκπροσωπούν πτυχές της σύγχρονης Αιγύπτου, όπου η πολιτική διαφθορά συμμαχεί με τον αθέμιτο πλουτισμό και τη θρησκευτική υποκρισία, όπου η αλλαζονεία και η ασυδοσία των ισχυρών μεταφράζεται σε εκμετάλλευση των αδυνάτων, όπου ο νεανικός ιδεαλισμός μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε εξτρεμισμό, κι όπου ωστόσο διατηρούν ακόμα το κύρος τους ιδέες και απόψεις για μια κοινωνία χωρίς βία. Το μυθιστόρημα μας δείχνει αυτό που ο καθένας μπορεί να δει γύρω του, αλλά που μόνο η λογοτεχνία μπορεί να το αποκαλύψει πραγματικά.



ΓΚΑΜΑΛ ΓΙΚΤΑΝΙ

Ο Γκαμάλ Γικτάνι γεννήθηκε το 1945. Στα δεκαεπτά του χρόνια, ενώ εργάζεται ωε σχεδιαστής χαλιών, εκδίδει την πρώτη του συλλογή διηγημάτων. Στα είκοσι τρία του θα καλύψει ως ρεπόρτερ όλους τους πολέμους στην περιοχή: Σουέζ, αραβο-ισραηλινή σύγκρουση, Βηρυτός, Ιράν-Ιράκ...Μια σειρά από μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων μαρτυρούν το ταλέντο αυτού του εκλεκτού συγγραφέα, από τους μεγαλύτερους στην Αίγυπτο, σήμερα, διευθυντή εκτός των άλλων ενός έγκυρου λογοτεχνικού περιοδικού. Στην Ευρώπη είναι γνωστά επίσης τα μυθιστορήματά του Zayini Barakat (1985), Epitre des destinees (1993) και Pyramides (1994).


Εκεί Που Βασιλεύει ο Ήλιος

Κάποια μέρα-θα μάθουμε άραγε ποτέ σε ποιόν αιώνα;-φτάνει στη χώρα δίπλα στον Ωκεανό ένας ξένος που τον λένε Αχμάντ ιμπν Αμπνταλάχ. Σύντομα η εκπληκτική ιστορία του κάνει το γύρω της χώρας ώσπου φτάνει στ’ αυτιά του σουλτάνου, ο οποίος, συνεπαρμένος, θέλει να μάθει τα πάντα για αυτόν. Όλα άρχισαν μια νύχτα στο Κάιρο, όταν ο Αχμάντι άκουσε μια άγνωστη φωνή που τον πρότρεψε να αρχίσει να περπατά. Προς ποια κατεύθυνση; Έπρεπε, λέει, να ακολουθήσει τη διαδρομή του ηλίου, ως εκεί που ο ήλιος βασιλεύει. Αυτή θα είναι λοιπόν η αφετηρία ενός ταξιδιού μύησης προς το άγνωστο, που θα σφραγιστεί από τις πλέον απρόσμενες συναντήσεις κι από κάθε λογής δοκιμασίες. Μυθιστόρημα πληθωρικό, που συνδυάζει μυστήριο, ερωτισμό και πάθος, αναμειγνύοντας χρονολογίες κι εποχές (μνήμες της εποχής των Φαραώ συνυπάρχουν με αναφορές από το Κοράνι καθώς και με εύστοχες παρατηρήσεις για τη σύγχρονη ζωή).
Το Εκεί που βασιλεύει ο ήλιος είναι ένας γλυκόπικρος διαλογισμός για την ανθρώπινη ζωή, μια σάτιρα των πολιτικών ηθών των Αράβων κι ένας ύμνος στην ομορφιά του κόσμου.

vlepo.org