Το Ημερολόγιο ενός Ανέργου Χρ. Κάσδαγλης / Συνέντευξη στη Κατερίνα Σαμψώνα

Το Ημερολόγιο ενός Ανέργου

Χρ. Κάσδαγλης

Εκδόσεις : Καστανιώτη

Συνέντευξη στη Κατερίνα Σαμψώνα

Πόσα χρόνια ζωής μετράει το site (imerologioanergou.gr); Πιστεύατε ότι θα έβρισκε τόση ανταπόκριση στον κόσμο;

Το site μετράει κάτι παραπάνω από 14 μήνες. Η ανταπόκριση ήταν συγκλονιστική - από την πρώτη στιγμή. Λες και περίμενε ο άλλος ή η άλλη πάνω από τον υπολογιστή, να δημιουργηθεί το Ημερολόγιο για να εκφράσει τον πόνο, τον θυμό, την ελπίδα ή ό,τι άλλο. Περίεργο, γιατί οι άνεργοι αποφεύγουν κατά κανόνα να εξωτερικεύουν το πρόβλημά τους. Αυτός άλλωστε ήταν ο βασικότερος ιδρυτικός στόχος του site. Να σπάσει συνωμοσία της σιωπής, να εκφραστούν οι άνεργοι, να επικοινωνήσουν, να αυτοοργανωθούν. Οι περισσότεροι από τους στόχους επιτεύχθηκαν. Με εξαίρεση τον τελευταίο, που έχει δρόμο ακόμα.

 Η Πάτρα αντιπροσωπεύεται με κάποια κείμενα στο site και στο βιβλίο;

«Ο άνεργος δεν τους χρειάζεται, δεν είναι αποδοτικός, μοιάζει με τα πεταμένα φρέσκα φρούτα της χωματερής, που εγγυώνται την κερδοφόρο τιμή των υπολοίπων. Γιατί το φρούτο γι’ αυτούς δεν είναι μέσο διατροφής, αλλά κερδοφορίας». Είναι ένα από τα αγαπημένα μου αποσπάσματα από το βιβλίο, γραμμένο από έναν Πατρινό, τακτικό συνεργάτη του Ημερολογίου, που υπογράφει με το ψευδώνυμο Ιανός. Στο βιβλίο η Πάτρα αντιπροσωπεύεται με τουλάχιστον τρία κείμενα, ίσως και περισσότερα αλλά δεν γνωρίζουμε την καταγωγή όλων των συνδημιουργών του. Καλό για το βιβλίο αλλά όχι και τόσο καλό για την πόλη, που επιβεβαιώνει τον χαρακτηρισμό της ως πόλη ανεργίας. Ιδίως αν υπολογίσει κανείς ότι στο site τα κείμενα πατρινής προέλευσης είναι προφανώς πολύ περισσότερα. Ελπίζω να κάνουμε μια παρουσίαση του βιβλίου και στην Πάτρα, οπότε θα έχουμε την ευκαιρία να γνωριστούμε κι από κοντά.

Πώς γεννήθηκε η ιδέα να οργανωθούν κάποιες από τις βιωματικές ιστορίες των ανθρώπων που έχουν γράψει στο site και να μεταφερθούν στις σελίδες ενός βιβλίου; 

Προσωπικά είναι φυσικό να σκέφτομαι με όρους βιβλίου. Άλλωστε, από το προηγούμενο βιβλίο μου «Ανώνυμοι χρεοκοπημένοι», όπου υπήρχαν 17 διάσπαρτες σελίδες από το «Ημερολόγιο ενός ανέργου», ξεπήδησε η ιδέα αυτού του πρότζεκτ. Με την έκδοση του βιβλίου απευθυνόμαστε σ’ ένα άλλο κοινό, ξαναδιαβάζουμε τις ιστορίες αλλιώς, κυρίως όμως περνάμε από το ατομικό βίωμα στο συλλογικό, χαρτογραφούμε το πρόβλημα, ολοκληρώνουμε την εικόνα και το αποτύπωμα της εποχής μας.

 Μιας και παραθέτετε και την προσωπική σας εμπειρία στα πρώτα κεφάλαια, ήταν "επώδυνη" διαδικασία η συγγραφή αυτού του βιβλίου;

Ήταν επώδυνη, χωρίς εισαγωγικά. Αλλά και ποιανού βιβλίου η συγγραφή δεν είναι επώδυνη; Ήταν όμως επίσης πολύ δημιουργική. Ένα βιβλίο με πολλούς πατεράδες και ακόμα περισσότερες μανάδες – γιατί οι γυναίκες ήταν εκείνες που αγκάλιασαν το Ημερολόγιο και του έδωσαν την ταυτότητά του. Ένα βιβλίο που τραβάει την κουρτίνα και δείχνει τα σωθικά μιας κοινωνίας που δοκιμάζεται. Κείμενα της καρδιάς και της ανάγκης. Μια πονεμένη κοινότητα αλληλεγγύης. Κι ένας θυμός που μπαίνοντας στα σωστά κανάλια θαυματουργεί. Που σήμερα γίνεται τέχνη και αύριο, ελπίζω, μοχλός ανατροπής και αναδημιουργίας.

 Παίρνοντας αφορμή από το κείμενο της " Απολυμένης, 36 χρ. " με τίτλο " Όχι άνεργοι, απολυμένοι", είναι τελικά υποτιμητικό να χαρακτηρίζεται κάποιος άνεργος;

Η ιστορία στην οποία αναφέρεστε δεν είχε, νομίζω, σκοπό να ενοχοποιήσει τη λέξη - κάθε άλλο. Ήθελε να υπογραμμίσει ότι η λέξη άνεργος/η δεν είναι ουδέτερη, ότι εκείνος που την φέρει δεν έχει ευθύνη για την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει. Η χρήση της λέξης «απολυμένη» αντί «άνεργη», υποδεικνύει επίσης τον φταίχτη: την εργοδοσία, τα αφεντικά και, προφανώς, ολόκληρο το σύστημα που τους υπηρετεί.

 Θα μπορούσαν οι άνεργοι να οργανωθούν σε ένα μαζικό κίνημα αντίδρασης ή ακόμα δεν έχουν προλάβει να συνέλθουν από τις ανατροπές που συμβαίνουν στη ζωή τους; 

Το ένα δεν αποκλείει το άλλο. Δεν είναι μονάχα το ατομικό σοκ, είναι η δυσκολία να συγκροτηθεί και να οργανώσει τη δράση του αυτό το διάσπαρτο σώμα ανθρώπων που δεν βρίσκονται και στα καλύτερά τους, που πάσχουν, που αναρωτιούνται, που έχουν πρώτα πρώτα να αντιμετωπίσουν προβλήματα επιβίωσης. Κι ακόμα υπάρχουν ευρύτερα εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν, το γενικό σιωπητήριο γύρω από το πρόβλημα και τις πραγματικές παραμέτρους του, και βέβαια μια εγγενής δυσκολία των συνδικάτων, των κομμάτων, των κινημάτων να ιεραρχήσουν το πρόβλημα ως πρώτη τους προτεραιότητα. Ο λόγος είναι ότι η ανεργία σε τόσο εκτεταμένη κλίμακα αποτελεί φαινόμενο πρωτόγνωρο, κι ακόμα ότι η Αριστερά είναι παραδοσιακά προσανατολισμένη σε αιτήματα που εκπορεύονται από το συνδικαλιστικό κίνημα και έχουν κυρίως να κάνουν με μισθούς, επιδόματα, συντάξεις, εφάπαξ και διάφορα άλλα «κεκτημένα» του «κόσμου της εργασίας». Πράγματα δηλαδή που δεν εφάπτονται καν με τον αόρατο «κόσμο της ανεργίας», και φυσικά ούτε τον συγκινούν ούτε θα μπορούσαν να τον κινητοποιήσουν. Το ηθικό δίδαγμα είναι ότι οι άνεργοι πρέπει να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Αν μη τι άλλο, έχουν πολύ χρόνο στη διάθεσή τους – κι ακόμα, δεν έχουν τίποτα να χάσουν!

 Μας είχαν καλομάθει τα προηγούμενα χρόνια; Μας είχαν τοποθετήσει σε μία φούσκα που τώρα έσκασε και προσπαθούν να μας φορτώσουν τις ευθύνες και τις ενοχές ώστε να μην υπάρξει αντίδραση;

Δεν θα σταθώ στα προφανή της ερώτησης. Θα πω αυτό που με τρομάζει περισσότερο, κοιτάζοντας προς το μέλλον. Διαπιστώνω τελευταία ότι υπάρχει ένα κομμάτι της κοινωνίας -μειοψηφικό μεν αλλά αρκετά συμπαγές και ισχυρό- που βολεύεται στην ιδέα ότι μπορούν τα πράγματα να συνεχιστούν έτσι. Εκείνοι μεν να τα κουτσοβολεύουν -με απώλειες έστω- μέχρι να περάσει η μπόρα, και το κύριο βάρος της κρίσης να το πληρώνουν συνεχώς οι ενάμιση εκατομμύριο κολασμένοι και οι οικογένειές τους. Αυτό εξηγεί νομίζω πολλά. Αλλά πρέπει να πούμε ότι αυτό το φρικτό «όραμα», πέρα από τον κυνισμό του είναι επίσης ουτοπικό. Όσο βαθαίνει το φαινόμενο της ανεργίας –όχι μόνο ποσοτικά, αλλά και ποιοτικά και χρονικά- τόσο θα βαθαίνει και ο υφεσιακός κύκλος, και θα θυματοποιεί σταδιακά όλο και περισσότερους «βολεμένους». Αντιστρόφως: μονάχα αν αλλάξει η κλίμακα των προτεραιοτήτων και οι άνθρωποι μπουν πάνω από τα κέρδη (και τη «σκυφτή επιβίωση»), μονάχα τότε θα σπάσει ο φαύλος κύκλος και θα ανατροφοδοτηθεί ένας κύκλος ανάπτυξης. Όποιος δεν το καταλαβαίνει απλώς εθελοτυφλεί – και παρατείνει χρονικά το κοινωνικό αδιέξοδο.

Ο κόσμος πιστεύει τους πολιτικούς; Οι πολιτικοί ενδιαφέρονται αν τους πιστεύει ο κόσμος;

Η απαξίωση του πολιτικού συστήματος έχει φτάσει στο ζενίθ. Δεν θα ήθελα πάντως να βάλουμε στο ίδιο τσουβάλι όλους τους πολιτικούς, ας περιορίσουμε καλύτερα τη συζήτησή μας στα δύο μεγάλα κόμματα που κυβέρνησαν όλ’ αυτά τα χρόνια. Οι πολιτικοί αυτοί, λοιπόν, προφανώς και ενδιαφέρονται να τους πιστεύει ο κόσμος, γι’ αυτό και επιστρατεύουν κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο για να το πετύχουν. Όταν όμως φτάνει η ώρα να διαλέξουν ανάμεσα στους δανειστές και τους άνεργους, διαλέγουν τους δανειστές. Ανάμεσα στις τράπεζες και τους δανειολήπτες, διαλέγουν τις τράπεζες. Ανάμεσα στις μεγάλες αλυσίδες και στους εμποράκους, τις μεγάλες αλυσίδες. Ανάμεσα στα σούπερ μάρκετ και τους αγρότες, τα σούπερ μάρκετ. Αυτές είναι οι προτεραιότητές τους, αυτές και οι εξαρτήσεις τους.

 Κρίση ιδεολογική; Οικονομική; Ηθική; Κοινωνική; 

Η κρίση είναι καθολική. Στον πυρήνα της όμως νομίζω ότι είναι αξιακή. Τα κέρδη έχουν μπει πάνω από τον άνθρωπο. Η επιτυχία μετριόταν εδώ και πολύ καιρό με το χρήμα. Το φαίνεσθαι μπήκε πάνω από το είναι. Όλα τα άλλα ακολούθησαν, σχεδόν νομοτελειακά.

 Θα υπάρξει και δεύτερο βιβλίο βασισμένο στις ιστορίες του site;

Αυτό είναι νωρίς να το πούμε. Πιστεύω πως όχι. Αυτά είναι πειράματα που δεν έχει νόημα να τα επαναλαμβάνεις, πρέπει να τα αξιοποιείς και να τραβάς παρακάτω. Είμαι όμως βέβαιος ότι θα ξεπηδήσουν άλλα πράγματα από το site, ακόμα πιο μεγάλα. Είμαστε κοντά στη δημιουργία μιας πλατφόρμας τύπου Wikipedia, μέσω της οποίας οι άνεργοι θα επεξεργαστούν συλλογικά, με ανοιχτές διεργασίες, το Μανιφέστο τους. Πίστευα και πιστεύω ότι το Ημερολόγιο θα μπορούσε να εμπνεύσει τη σύνθεση τραγουδιών ή τη δημιουργία ντοκιμαντέρ και θεατρικών παραστάσεων. Παραμένει ανοιχτό το ζήτημα της δημιουργίας ενός πανευρωπαϊκού και πολύγλωσσου δικτύου ανέργων. Και, πάνω απ’ όλα, παραμένει ως μέγιστο ζητούμενο η αυτοοργάνωση.

 Τι εύχεστε για το μέλλον; Ποια είναι η κρυφή σας ελπίδα για όλα όσα θα ακολουθήσουν;

Εύχομαι το βιβλίο να γίνει μοχλός που θα βοηθήσει την παραπέρα διάδοση του Ημερολογίου. Πιστεύω ειλικρινά ότι ο μόνος τρόπος για να ξεπεραστεί αυτή η κρίση, αυτή η λαίλαπα, είναι να αναποδογυρίσουμε τις προτεραιότητες της κοινωνίας μας. Αν γίνουν αυτά, κάτι πολύ καλό και πολύ μεγάλο μπορεί να προκύψει για τους ανθρώπους και για τη χώρα.

postin.gr


  Ο Χριστόφορος Κάσδαγλης/ Κατερίνα Σαμψώνα στο metadeftero.gr from katerina sampsona on Vimeo.